Bác Hồ với việc tổ chức tòa soạn báo Người cùng khổ

Tại cuộc họp của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa diễn ra vào ngày 19/2/1922 đã quyết định ra đời báo Người cùng khổ (Le Paria) làm cơ quan ngôn luận của tổ chức này. Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đó là đang là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa đã có những đóng góp tích cực để tờ báo này ra đời và phát triển.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với báo Người cùng khổ (Le Paria). Ảnh tư liệu lịch sử

Ngày 1/4/1922, báo Người cùng khổ xuất bản số đầu tiên với tôn chỉ: “Báo Le Paria là vũ khí chiến đấu với sứ mạng đã rõ ràng: Giải phóng con người”. Tờ báo tồn tại trong 4 năm (4/1922 đến 4/1926) với 38 số. Tờ báo đã có ảnh hưởng lớn đối với công luận Pháp và phong trào yêu nước ở các thuộc địa.

Năm 1923, tại Liên Xô, phóng viên Osip Mandelstam của tạp chí Ngọn lửa nhỏ (Ogoniok) đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu tóm tắt về báo Người cùng khổ rằng: “Hiện nay, ở Paris, một nhóm các đồng chí từ các nước thuộc địa của Pháp, 5-6 người Nam Kỳ, Sudan, Madagascar, Haiti đang xuất bản tờ báo Le Paria để chống lại chính sách thuộc địa của Pháp”.

Từ một người viết bài cộng tác cho những tờ báo cánh tả ở Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tham gia điều hành một tòa soạn báo. Tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (4/1959), Người kể lại: “Có một thời gian mình làm cả chủ bút, chủ nhiệm, giữ quỹ, phát hành và bán báo của tờ báo Paria. Các đồng chí người thuộc địa Á - Phi viết bài và quyên tiền, còn bao nhiêu công việc mình đều bao hết”.

Vì báo Người cùng khổ (Le Paria) tuyên truyền cho Hội Liên hiệp thuộc địa nên cần được nhiều người dân ở nước Pháp và người dân ở các nước thuộc địa biết đến. Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh nghĩ ra nhiều cách bán báo rất độc đáo.

Đầu tiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh bán cho công nhân Việt Nam. Họ không biết chữ Pháp nhưng họ vẫn thích mua vì họ biết báo này lên án chế độ thực dân Pháp. Bởi vậy, mua báo xong họ nhờ công nhân Pháp đọc cho họ nghe.

Một cách nữa của Chủ tịch Hồ Chí Minh là Người đem báo nhờ những chỗ bán báo lấy hoa hồng. Những chỗ này tương tự như các sạp bán báo ở nước ta ngày nay. Tuy nhiên, thấy tờ báo đấu tranh cho các thuộc địa nên các chỗ này không lấy hoa hồng và họ cũng bán hộ được khá nhiều tờ báo cho Người.

Trong những cuộc mít-tinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đưa báo ra phát rồi nói: “Báo này nói cho các đồng chí biết bọn thực dân áp bức chúng tôi như thế nào. Báo này để biếu thôi, nhưng đồng chí nào có lòng giúp cho báo thì chúng tôi cảm ơn”. Biết được tờ báo lên án chủ nghĩa thực dân và giúp đỡ các thuộc địa trong cuộc cuộc giành lấy độc lập, các công nhân đều hưởng ứng và ủng hộ. Kết quả là, nếu Người đem bán thì 100 tờ báo được 5 phrăng nhưng nếu Người “biếu không” thì có khi được tới 10, 15 phrăng. Thế là Người có kinh phí để in tiếp các số báo của báo Người cùng khổ.

Sau này, Bộ thuộc địa Pháp đánh hơi thấy nên các số báo Người cùng khổ vừa ra đều được mua gần hết. Còn báo gửi đi các thuộc địa thì mấy chuyến đều bị tịch thu và người đưa báo tại các thuộc địa thì bị bắt bỏ tù. Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhờ anh em thuỷ thủ Pháp bí mật chuyển hộ về nước.

Mặc dù báo Người cùng khổrất khó khăn về tài chính nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh rất tinh ý trong vấn đề chi trả nhuận bút. Nói chuyện với ông Nguyễn Kim, giám đốc Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Người nhớ lại: “Bác từng làm báo ở Paris, một xu cũng phải trả đủ ấy chứ”. Thậm chí, để duy trì báo, Người ủng hộ rất đều cho báo Người cùng khổmỗi tháng 25 phrăng.

Về tờ báo Người cùng khổ, ông Max Clainvill Bloncourt Bloncourt (Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa) hồi tưởng lại: “Một hôm chúng tôi, trong đó có anh Nguyễn Ái Quốc, nảy ra ý kiến nên ra một tờ báo của Hội. Một sáng kiến táo bạo nhưng cũng đẻ ra nhiều vấn đề khó khăn cần giải quyết. Sau khi chúng tôi quyết định cứ ra báo. Chúng tôi thảo luận, đặt cho báo một cái tên:Người cùng khổ. Đây là bước phát triển mới của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa… Đây là một tờ báo khổ to, tên báo bằng chữ Pháp đặt ở giữa, tên báo bằng chữ Arab đặt bên trái và bên phải là tên báo bằng chữ Hán do anh Nguyễn Ái Quốc viết”.

Ông Max Clainvill Bloncourt đã nhớ về Chủ tịch Hồ Chí Minh như sau: “Anh Nguyễn Ái Quốc đã đóng góp rất nhiều cho tờ báo… Toàn bộ những bài báo của anh là bản án chủ nghĩa thực dân Pháp và là nguyện vọng giành độc lập, tự do cho nhân dân Việt Nam và nhân dân các nước thuộc địa”.

Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp để đàm phán với Chính phủ Pháp. Ông Max Clainvill Bloncourtđã rất xúc động khi gặp lại Người: “Tôi sung sướng vì thấy Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng tạo ra nền độc lập của nhân dân Việt Nam, là người đã đưa cách mạng Việt Nam đến thành công hết sức vẻ vang. Tôi sung sướng vì thấy Chủ tịch Hồ Chủ tịch đã dẫn đầu trong số những nước thuộc địa Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ Latinh giành lại chính quyền cho nhân dân mình. Quen biết Chủ tịch Hồ Chí Minh từ lúc còn thanh niên, tôi luôn luôn giữ trong lòng một cảm tưởng sâu sắc, một hình ảnh không bao giờ phai nhạt: Đó là một đồng chí rất tốt, rất trung hậu, rất dũng cảm với một lý tưởng đấu tranh vô cùng cao quý và đẹp đẽ”.

Nguyễn Văn Toàn